Göteborgs Spårvägar

W Göteborgu znajduje się największa sieć tramwajowa w Szwecji. Kursuje tu dwanaście linii, które mają łączną długość 190 kilometrów. Tabor tramwajowy stanowią cztery serie: M28 i M29 z przełomu lat 60. i 70. ubiegłego wieku, przegubowe M31 z członem z obniżoną podłogą oraz całkowicie niskopodłogowe, pięcioczłonowe M32.

O sieci

Pierwszy tramwaj konny wyjechał na trasę 25 września 1879 roku, zastosowano rozstaw szyn 1000 mm. 18 sierpnia 1902 roku uruchomiono pierwszą linię z trakcją elektryczną i zmieniono prześwit na standardowy — 1435 mm. Już w 1907 roku zbudowano linię na półwysep Saltholmen, popularne kąpielisko, co dobrze pokazuje, jaką funkcję pełniły tramwaje na początku XX wieku (nie tylko w Skandynawii — w całej Europie, podobne linie powstawały np. na Górnym Śląsku).

Przejście Szwecji na ruch prawostronny było przyczyną zamknięć wielu systemów w tym kraju. Po 1967 roku funkcjonowało niewiele sieci, a do naszych czasów przetrwały tylko trzy (nie licząc krótkich muzealnych odcinków oraz licząc sztokholmskie systemy jako jeden). Jednak w Göteborgu od początku lat 60. planowano nie tyle samą likwidację tramwaju, co zastąpienie go metrem. W ramach tego projektu wybudowano również nowe trasy tramwajowe parametrami zbliżone do metra właśnie. Przeprowadzone analizy wykazały ostatecznie, że budowa tuneli w centrum miasta byłaby zbyt kosztowna i zrezygnowano z inwestycji. Prawdopodobnie ze względu na to, że wydano już pieniądze na budowę nowych tras zaniechano likwidacji sieci i przystosowano ją do ruchu prawostronnego. Wtedy też zmieniono napięcie w sieci trakcyjnej — z 600 V na 750 V (prądu stałego).

Nowością dla mnie była SSP (Samoczynna Sygnalizacja Przejazdowa) na sieci tramwajowej zastosowana na przejazdach z ciągami ruchu pieszego. Bezpieczeństwo ponad wszystko, chociaż powstrzymano się od montowania rogatek — przejazd tramwaju, lub autobusu, kiedy kursują po jednym pasie (w szczególności, gdy tramwaj jedzie po prostu ulicą), sygnalizowany jest świetlnie i dźwiękowo.

Każda linia wyróżniona jest numerem (od 1 do 13 z pominięciem 12) i kolorem. Prawie wszystkie linie (poza 3 i 8) spotykają się na położonym w centrum przystanku Brunnsparken, który stanowi główny punkt przesiadkowy.

#

Skład wagonów serii M29 i M28 przed dworcem Göteborg C.

#

Ten sam skład. Widoczne uchwyty (!) do otwierania drzwi w drugim wagonie.

Dzisiaj w eksploatacji znajduje się 161 kilometrów toru pojedynczego. Przy porównywaniu długości poszczególnych systemów tramwajowych występuje problem ze sposobem liczenia — czasem liczy się długość toru pojedynczego, a czasem długość samych tras. Udało mi się jednak ustalić, że chodzi tu o tor pojedynczy.

Pod względem liczby mieszkańców Göteborg jest porównywalny z Poznaniem (odpowiednio 533 tys. i 551 tys. mieszkańców). Jak się okazuje, rozmiar sieci tramwajowej jest również bardzo podobny, bo w Poznaniu mamy 157 kilometrów toru pojedynczego. Jedynie liczba linii jest znacząco różna, w Poznaniu kursuje ich dwadzieścia (dziennych), o osiem więcej niż w Göteborgu. Mają one łączną długość 190 km, czyli tyle samo, co w Göteborgu. Wniosek jest taki, że są po prostu krótsze.

M28 i M29 — Pedalvagnar

Przejdźmy do kwestii taboru. Tramwaje szybkobieżne pojawiły się w Szwecji w pierwszej połowie lat 40. XX wieku. Wtedy to ASEA rozpoczęła produkcję wagonów silnikowych, które z czasem zaczęto nazywać Mustangami. Określenie to w jakiś niejasny dla mnie sposób nawiązuje do zakupionych wtedy przez Szwecję amerykańskich myśliwców P-51 Mustang.

W 1958 roku do Göteborga trafiły wagony serii M25 produkcji zakładów Hägglunds. Należały one do rodziny pojazdów nazywanych pedalvagnar (w liczbie pojedynczej pedalvagn). Nazwa pochodzi od faktu, że zastosowano w nich sterowanie rozruchem za pomocą pedałów nożnych, podobnie jak ma to miejsce w naszych tramwajach rodziny 105N, zresztą jak i w 13N. W latach 1965–67 dostarczono 70 wagonów serii M28, a w latach 1969—72 — 60 sztuk należących do serii M29. Serie te nie różniły się zbytnio parametrami i wszystkie je określano jako pedalvagnar. Wagony M25 zostały wycofane z eksploatacji w latach 90., natomiast serie M28 i M29 jeżdżą do dziś.

Wagony tych serii są oparte na dwóch dwuosiowych wózkach, a pudła mają po trzy pary drzwi. Łącząc to ze sterowaniem za pomocą pedałów, okresem produkcji i wyglądem zewnętrznym można zauważyć jak wiele cech wspólnych mają z naszymi 13N produkcji Konstalu. Zatem tabelka porównawcza:

#

Keillers Park i Saltholmen

Keillers Park

Po północnej stronie rzeki Göta (Göta älv) znajduje się Keillers Park. W centrum tego ponad trzydziestohektarowego parku położone jest wzgórze Ramberget o wysokości 87 metrów nad poziomem morza. Tak naprawdę nazwano tam dwa wzgórza, duże i małe: Stora Ramberget (87 m n.p.m.) i Lilla Ramberget (49 m n.p.m.).

Park nosi imię Jamesa Keillera, Szkota z pochodzenia, którego rodzina posiadała warsztaty mechaniczne w tych okolicach. Zakłady istniały od lat 40. XIX wieku, jednak pod koniec wieku interesy nie szły już tak dobrze i w 1906 roku James sprzedał większą część przedsiębiorstwa, a teren obecnie tworzący park przekazał miastu. Postawił jedynie warunek, aby ten obszar stał się publicznym parkiem. Tak też się stało i dziś to miejsce służy mieszkańcom do rekreacji, a ze szczytu wzgórza rozciąga się piękny widok na okolicę — w tym centrum Göteborga.

#

#

#

Mewa, Mazowsze, Koło i caféREGIO

Dziś wracamy do Polski. 21 stycznia wybrałem się na krótką wycieczkę, która miała na celu między innymi zapoznanie się z wagonami barowymi Przewozów Regionalnych —caféREGIO — które w od nowego rozkładu są włączane do pociągów IR Mewa (Szczecin Główny — Warszawa Wschodnia) i IR Matejko (Kraków Główny — Warszawa Wschodnia). Ponadto pierwszy raz przejechałem się wielkopolskim elfem, zobaczyłem dworzec w Kole po modernizacji i przetestowałem nowy pociąg PKP Intercity: TLK Mazowsze.

#

Informacja o rozkładzie nowego pociągu TLK.

IR Mewa

W nowym rozkładzie jazdy Przewozy Regionalne zmieniły kategorię krajowych pociągów REGIOekspres na interREGIO. Dobre posunięcie, bo dotychczasowa nazwa nie pasowała do charakteru tych pociągów — ekspres regionalny powinien szybko łączyć miasta w obrębie regionu, a nie całego kraju. Wprowadzenie tej kategorii było spowodowane chęcią wyróżnienia pociągów, do których trafiły zmodernizowane wagony, mające wymalowane na burtach napisy: REGIOekspres. Były one początkowo przeznaczone do obsługi pociągów na trasie Poznań — Berlin, na których uruchomienie Ministerstwo nie wyraziło zgody, ze względu na zagrożoną integralność terytorialną kraju. Cokolwiek miałoby to znaczyć, RE obsługiwane przez DB Regio i Przewozy Regionalne kursują z powodzeniem na trasie Drezno — Wrocław.

Wracając do Mewy: teraz jeździ jako interREGIO, ale wciąż w składzie posiada zmodernizowane wagony, wzmacniane w razie potrzeby zwykłymi 111A i zdeklasowanymi 112A. Nowością jest planowo kursujący wagon barowy.

#

IR Mewa

caféREGIO

#

caféREGIO